Frank Blaichman w 1939 r. miał szesnaście lat i był najstarszy spośród siedmiorga rodzeństwa. W noc przed deportacją wszystkich Żydów z Kamionki do obozów śmierci uciekł do lasu. Tam spotkał innych ocalonych. Udało im się zdobyć broń i sformować oddział partyzancki, złożony wyłącznie z Żydów. Blaichman został jednym z najmłodszych dowódców plutonu. Organizowali ataki na niemieckie patrole, niszczyli linie komunikacyjne i chronili ukryty w lesie obóz ocalałych z zagłady. Udało im się przetrwać do momentu wkroczenia na te tereny Armii Czerwonej. Wstęp do wspomnień Franka Blaichmana napisał Martin Gilbert.

Laureatka Nagrody Literackiej Nike i autorka bestsellerowej książki "W ogrodzie pamięci" Joanna Olczak - Ronikier w mistrzowski sposób opowiada o życiu w powojennym Krakowie. Po latach wojennej tułaczki matka i babka pisarki trafiają do Krakowa. Jest wiosna 1945 roku. Od tej pory przechowują każdy skrawek zapisanego papieru - notatki, listy, rachunki. Będą one towarzyszyły autorce przez całe życie, a na początku XXI wieku każą jej spojrzeć inaczej na przeszłość. Tamten powojenny Kraków dla bliskich pisarki to schronienie w słynnym później Domu Literatów przy Krupniczej, odbudowywanie życia i próby wskrzeszenia rodzinnego wydawnictwa. W oczach dziesięcioletniej Joasi miasto jest tętniącą życiem wyspą. Zapachy ze sklepiku z "towarami kolonialnymi", spacery z Leopoldem Staffem, najlepsze lody w życiu - tak wyglądał jej świat między jednym kataklizmem a drugim. Wtedy.

Panorama przedwojennych losów grupy ludzi, połączonych mieszkaniem w jednej, lubelskiej kamienicy i straszną przyszłością, która niebawem miała nadejść: Zagładą. Właścicielkę domu, Franciszkę Arnsztajnową, odwiedzał genialny poeta Józef Czechowicz. To on miał tytułową äwyjątkowo długą linięö życia. Zginął na początku wojny, w wieku trzydziestu sześciu lat. Poruszająca, pełna pytań i hipotez, opowieść o przeznaczeniu i pamięci. Nominacja do Nagrody Nike 2005.

Czym jest "wyjątkowo długa linia"? Trudno o jednoznaczną odpowiedź, ale na pewno warto spróbować wyjaśnić sobie tajemnicę zawartą w książce. Opowieść została skonstruowana na podobieństwo kamienicy, a losy jej lokatorów stworzyły różnorodną historię życia, którą poznajemy od piwnic aż po najwyższe piętra. Mieszkańcy zmieniali się w miarę upływu czasu, lecz najgwałtowniejszy zwrot nastąpił po wybuchu II wojny światowej, wtedy niemal wszyscy zginęli w komorach gazowych Sobiboru i Majdanka albo podczas likwidacji getta. W powojennym świecie bardzo szybko wykreślono ich z pamięci. Jednak Hanna Krall w sposób niemal detektywistyczny odtworzyła barwne życiorysy przedwojennych mieszkańców lubelskiej kamienicy. Jedną z najważniejszych postaci była jej właścicielka, Franciszka Arnsztajnowa. Z zapartym tchem można śledzić życiorys Arnsztajnowej i narodziny niezwykłej przyjaźni łączącej ją z Józefem Czechowiczem. Zdumienie budzi siła namiętności dawnych kochanków - narzeczona Jana Arnsztajna, syna Franciszki, strzela sobie w serce nad grobem ukochanego mężczyzny. Przejmujący jest koniec życia przywódcy powstania w Sobiborze, Leona Felhendlera, który stracił rodzinę w obozie, pokonał kryzys znajdując nową miłość i wrócił do Lublina, żeby zginąć od kuli nieznanego sprawcy tuż po zakończeniu wojny. "Wszystko musi mieć swoją formę", napisała autorka, a "nieobecność musi mieć formę szczególnie wyszukaną". Krall umiejętnie szuka odpowiedniej formy, w której utrwali losy, nie pozwalając im odejść w zapomnienie. Linia jej twórczości układa się często w sposób nieprzewidywalny. Biegnie w przód, zawraca głęboko w przeszłość, zataczając koła. Jednocześnie, jak zauważył Krzysztof Kieślowski, pisarka bezustannie zaspokaja nasze "zapotrzebowanie na niesamowitość, przypadkowość czy nawet wzniosłość tragedii".

Grupa polskich chłopów, a przed nimi stos ludzkich kości - porażające zdjęcie, które stało się pretekstem do napisania tej książki. Czego szukano w masowych grobach nieopodal byłego obozu w Treblince? Złotych zębów, biżuterii, pieniędzy? Autorzy Złotych żniw zadają pytania dotyczące ludzkiej chciwości. Od nas zależy, czy i jak na nie odpowiemy. Złote żniwa to esej historyczny Jana Tomasza Grossa i Ireny Grudzińskiej-Gross. Wybitni polscy intelektualiści zajmują się przemilczanym aspektem stosunków polsko-żydowskich w czasie drugiej wojny światowej. Zaskakuje odwaga, z jaką autorzy podchodzą do zasadniczego tematu książki: roli chciwości Polaków i innych narodowości wobec Żydów podczas Zagłady. Esej porusza tematy drażliwe i bolesne: przejmowania żydowskiego mienia przez Polaków, współudziału w tym procederze polskich środowisk prawniczych czy granatowej policji. Autorzy opisują przerażającą sytuację Żydów na polskich wsiach, pytają o rolę Kościoła katolickiego w kształtowaniu zachowań wiernych. Nie stronią od ostrych moralnych i historycznych ocen, wyrazistego, bezpośredniego języka i nie ukrywają swoich emocji. Czyni to z lektury tej książki głębokie intelektualne i moralne przeżycie.

Niczego nie zapomnieć. Z dziesiątkami milionów ludzi tego kontynentu wkroczył w stan wojny. Gdyby mógł, chętnie umieściłby w swojej pamięci taśmę filmową, rejestrującą wydarzenia, obrazy, fakty, które od kilku miesięcy tworzyły codzienność. Na razie każdy dzień dostarczał nowych doświadczeń, a każda noc przedłużała w nieskończoność gorzki smak niepokoju. Jeszcze wczoraj - wczoraj? nie, kilka miesięcy temu - w oblężonej Warszawie uczył się alfabetu wojny totalnej prowadzonej przez Niemców przeciw Polsce. To była jego wojna, tak jak była wojną trzydziestu pięciu milionów Polaków. Brał w niej udział na ulicy, w domu, w przygodnych szpitalikach, w szpitalu wreszcie. Klęska Polski była jego klęską. Nie miał jednak czasu na jej rozpamiętywanie. Nim dokonał remanentu swoich strat, Niemcy rozpętali nową wojnę. Z Żydami. A więc ponownie z nim. Po dwakroć, a może do kwadratu wciągnięty został w stan wojenny materii świata. Parę miesięcy temu jako bezimienny Polak mordowany był bombami, pod którymi konała Warszawa. Dziś jako bezimienny Żyd odgrywa swą rolę w spektaklu, którego premiera odbyła się dawno, a który przyszli zwycięzcy postanowili z okazji tej nowej wojny przypomnieć. (recenzja z bilbionetka.pl)

Niczego nie zapomnieć. Z dziesiątkami milionów ludzi tego kontynentu wkroczył w stan wojny. Gdyby mógł, chętnie umieściłby w swojej pamięci taśmę filmową, rejestrującą wydarzenia, obrazy, fakty, które od kilku miesięcy tworzyły codzienność. Na razie każdy dzień dostarczał nowych doświadczeń, a każda noc przedłużała w nieskończoność gorzki smak niepokoju. Jeszcze wczoraj - wczoraj? nie, kilka miesięcy temu - w oblężonej Warszawie uczył się alfabetu wojny totalnej prowadzonej przez Niemców przeciw Polsce. To była jego wojna, tak jak była wojną trzydziestu pięciu milionów Polaków. Brał w niej udział na ulicy, w domu, w przygodnych szpitalikach, w szpitalu wreszcie. Klęska Polski była jego klęską. Nie miał jednak czasu na jej rozpamiętywanie. Nim dokonał remanentu swoich strat, Niemcy rozpętali nową wojnę. Z Żydami. A więc ponownie z nim. Po dwakroć, a może do kwadratu wciągnięty został w stan wojenny materii świata. Parę miesięcy temu jako bezimienny Polak mordowany był bombami, pod którymi konała Warszawa. Dziś jako bezimienny Żyd odgrywa swą rolę w spektaklu, którego premiera odbyła się dawno, a który przyszli zwycięzcy postanowili z okazji tej nowej wojny przypomnieć.